Ostatnio wszystkie media pokazały tragiczne zdjęcia z katastrofalnych wydarzeń w Stanach Zjednoczonych . Aż w sześciu stanach przeszły wielkie trąby powietrzne, które wręcz usunęły z powierzchni ziemi całe obszary miejskie. Szacuje się, że w następstwie ogromnej intensywności trzydziestu tornad, które szalały na terenie głównie stanu Kentucky mogło zginąć przeszło 100 osób, a ilość rannych liczona jest na około tysiąc. Powyżej pięćset tysięcy osób zostało pozbawionych dostępu do prądu. 10-tysięczne miasto Manfield w Kentucky zostało zupełnie zrównane z ziemią. Zniszczone zostały szkoły, domy, fabryki oraz magazyny. Pozostał ledwie gruz. Choć do tej pory trwają czynności ratunkowe i eliminowanie krzywd, seria tornad, które przeszły 10 i 11 grudnia 2021 roku została obwołana przez prezydenta USA, Joe Bidena jako „prawdopodobnie największy kataklizm w historii USA”.
Co stoi za tym, że w nowoczesnym państwie z doskonałym systemem ostrzegawczym, z pełną gotowością służb ratunkowych dochodzi do tak olbrzymiej tragedii? Dlaczego człowiek, mimo technologii, wciąż przegrywa z naturą? By odpowiedzieć sobie na to zapytanie, trzeba na początek pojąć, czym jest tornado.
Każdy z nas chyba widział zdjęcie albo nagranie video przedstawiające trąbę powietrzną. To taka pionowa, obracająca się kolumna lejkowata, która ma jednocześnie kontakt z ziemią i z podstawą chmury cumuonimbus. Tornada zachodzą na niemalże wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy), w średnich szerokościach geograficznych. Natomiast terenem, na jakim zjawiska te przebiegają przeważnie, jest obręb Stanów Zjednoczonych. Wedle ostatnich pomiarów dochodzi tam do blisko 1200 tornad rocznie, z reguły w czasie letnim. Lecz w obrębie środkowych stanów trąby powietrzne pojawiają się również w miesiączkach zimowych, kiedy dochodzi do cieplejszych temperatur. Dla porównania dane europejskie odnotowują przeciętnie mniej więcej 400 takich zjawisk.
Skąd się bierze tornado, co je napędza? Możemy sobie odpowiedzieć na to zapytanie poznając cechy klimatyczne amerykańskiego obwodu zwanego kolokwialnie Aleją tornad. To środkowy strefa kraju, rozciągający przez stany Teksas, Oklahoma, Kansas, Luizjana, Nebraska, Iowa i Dakota Południowa. Czasem kategoryzuje się do niej też Minnesota, Wisconsin, Kentucky, Illinois, Indiana, Missouri , Dakota Północna oraz Ohio.
Na terenie tych stanów występuje szalenie duża liczba trąb powietrznych. Podyktowane jest to tym, że w środkowym miejscu gorące masy powietrza napływające z Zatoki Meksykańskiej spotkają się z chłodnym prądem znad Gór Skalistych. Cieplejsze powietrze jest wypychane przez chłodny prąd do góry, tam powstaje intensywny prąd wstępujący. kształtuje on gigantyczną chmurę burzową cumulonimbus. Wznoszące się i opadające masy powietrza wewnątrz chmury zaczynają raptownie rotować i tak kształtuje się mezocyklon.
Nasilenie tornado może posiadać przeróżną skalę zniszczenia, do jej nazwania służy sześciostopniowa skala Fujity (F0-F6). Tornada, które uczyniły tak wielkich zgubnych następstw w grudniu 2021 w USA zostały zakwalifikowane jako siła F4. Strach tym samym pomyśleć, jak wielkim kataklizmem muszą być żywioły w wyższej skali, ranga F6 jest wprost niewyobrażalny i analizowany przez meteorologów jako nieprawdopodobny. Dla porównania trąby powietrzne, czy tornada szkwałowe w Europie nie przekraczają na ogół siły F3, powstają najczęściej w okolicy Holandii a także Wielkiej Brytanii. W Polsce są to zwykle krótkie zjawiska w obszarze Pomorza, Parku Sowińskiego i na liniach - jednej z Ziemi Lubuskiej, Wielkopolskę, aż po Mazury, a drugiej z Małopolski, przez Kielecczyznę, aż po Wyżynę Lubelską.
Do tej pory uznaje się, że największym żywiołem na świecie było tornado El Reno w Oklahomie z 2013 r., miało aż 4,2 km szerokości i prędkość 476 km/h, w ciągu 40 minut poczyniło zniszczeń na 40 milionów dolarów. Natomiast najwięcej ofiar śmiertelnych pochłonęło tornado Tri-state w 1925 roku. Wiało z prędkością ok. 117 km/h przez ponad 3,5 godziny. Jego natężenie określana jako F5 oraz ponad 350-kilometrowy zasięg były przyczyną śmierci aż 695 osób.
Zwiększająca się liczba i natężenie tornad, pojawiających się również w miesiącach zimowych skłania klimatologów do podejmowania dociekań nad ich przyczynami. Z jakiej przyczyny moc tornad jest tak zaskakująco duża, co powoduje, że powstają tak błyskawicznie i raptownie. Niezmiernie rozbudowany, nowoczesny system ostrzegawczy, solidne metody postępowania w trakcie trąby powietrznej, w dalszym ciągu jednak są niewystarczające. Do w dzisiejszych czasach bowiem nie ma kompletnej wiedzy odnośnie gruntownego procesu kształtowania się trąby powietrznej. Meteorolodzy prowadzą nieprzerwaną obserwację pogody i oceniają zagrożenie wystąpienia zjawiska na podstawie scharakteryzowania warunków sprzyjających powstaniu tornada. Stosują z zaawansowanych modeli numerycznych, które przetwarzają dane wysyłane ze specjalnych tzw.
